Bhai Taru Singh Ji – Biography of Great Sikh Martyr

Bhai Taru Singh Ji

The name of Bhai Taru Singh is counted among the greatest Sikhs martyr like Baba Banda Singh, Bhai Mani Singh, Bhai Sati Dass, and alike. He was born in the second decade of the 18th Century at Village Poola of Amritsar at the time Zakriya Khan was carrying on a brutal, all-out campaign against the Khalsa. Hence, all daring and desperate Sikhs had gone away to places where the Mughal armies dared not to trouble them. So they had become out of the reach of the government. However, in several small villages, there yet lived some gentle, harmless Sikhs. They were peaceful and peace-loving by nature, and daring military adventures were against their natures.

They were averse to active clashes with the government, wanted to live and work in peace, and kept themselves engaged in peaceful pursuits. At the same time, they practiced the main principles of life taught by their Gurus. They earned their living by honest labor; they shared their honest earnings with those in need, irrespective of caste or creed; they recited Gurbani and kept meditating on God. They were friends and helpers to all who needed help. Such persons were loved and honored by their neighbors; yes; even by their Muslim neighbors.

In the service of Exiled Khalsa

At the time, he was a young man of 25, very gentle, kind-hearted, and pious. He was living a peaceful life and enjoyed helping and serving those who needed his services and help. He loved all and he was loved by honored by all.

As we have seen, most of the daring, adventurous Sikhs had been driven from their homes. They lived in forests. One such place was Baba Buddha’s Bir. It was quite near Bhai Taru Singh’s village. Bhai Taru Singh took special pains to serve these exiled brethren of his. He cultivated his fields. Most of what he produced was offered to those whom the iron rule had driven into the wilderness. His aged mother and youthful sister were gentle and pious like him. They took delight in assisting the exiled Khalsa in every way.

The two ladies used to make cakes, that were made of a mixture of wheat and gram flour, salted and spiced. At night, Bhai Taru Singh took a basketful of them into the jungle nearby. He also carried a bucketful of milk. His exiled brethren used to be waiting for him. He distributed the cakes and milk among them. He used to sit and talk with them for a good part of the night. Sometimes, if he happened to have learned of some fresh government move against them, he wouldn’t hesitate to warn them of it. This went on for some years.

Story of Rahim Baksh

Rahim Baksh was a poor fisherman who sold fish in Lahore. Mughals took away his 16 yr old daughter, Salma. When he went to Zakariya Khan, he told Raheem to go to Delhi, and tell the king.

On the way, he met a man who told him to go meet Bhai Taru Singh Ji, and he will get his daughter back. After talking to the Singhs in the jungle, Bhai Taru Singh Ji gave him langar and new clothes. Bhai Taru Singh Ji arranged a way to get Salma back. Raheem Baksh and several other Singhs went to the commander of Patti’s house where the soldiers imprisoned Salma. After Ardaas they split up into 2 groups that first killed the guards outside the palace. They found Salma and took her back.

But before leaving they had to fight with the Mughals and then they blew up the Palace. Raheem Baksh and his family stayed at Bhai Taru Singh Ji’s house because the Mughals were looking for him and his family.

Harbhagat of Jandiala

As already mentioned one particular vile, mean enemy of the Khalsa whose name was Harbhagat of Jandiala. He was ever at pans to harm the Sikhs and found out about the work being done by Bhai Taru Singh. Harbhagat was shocked to hear that Bhai Taru Singh was very popular with his neighbors, even with his Muhammadan neighbors, so he decided to put an end to Bhai Taru Singh’s life and activities. So determined he went to Zakriya Khan.

He said to him, ‘In a small village named Poola, there lives a dangerous rebel Sikh. His name is Taru Singh. He has the outward garb of a gentle, innocent, peace-loving man of religion. But really, he is a wolf in sheep’s clothing. He is a friend and helper of thieves and dacoits. He helps and shelters criminal men ( insinuating Rahim Baksh ) of bad character and also supplies milk and food to Sikhs living in the jungles. Your orders are that nobody should help or harbor these outlaws. He does both and thus disobeys your orders. He is a dangerous rebel and should be hauled up and punished.

Arrest and Torture

Zakriya Khan rewarded Harbhagat for this useful information. He sent a body of armed men to arrest Bhai Taru Singh and bring him to Lahore. His men went posthaste to Poola. They arrested Bhai Taru Singh and he was taken to Lahore. There he was put in prison. In the prison, he was subjected to severe, inhuman tortures for many days. He was asked to embrace Islam and get his hair cut. He was told, ‘If you do that, you will be given in marriage a beautiful damsel of high Mughal family. You will be given riches and a high position. You will lead a life of happiness and pleasure. If you refuse, your hair will be forcibly cut, you will be subjected to still severer tortures.’Finally, you will be beheaded or broken on the wheel. Be well advised. Don’t throw away your life and all that it can offer you.’

Bhai Taru Singh firmly and defiantly refused to give up his faith. He said, ‘Even if I were offered kingship of the whole world, even if all the beauties of Paradise were offered to me as my personal servants, even if the treasure of the entire world were placed at my feet, I would not give up my religion. It is far more precious and dear than all these. I would not let my hair be cut, not even a single hair. I am prepared to die. May God and the Guru let me die with my hair all intact.’

Zakriya Khan said, ‘Your God and Guru are powerless here. I am here to grant your prayer. Your hair shall not be cut. It will remain intact. Your scalp along with the hair shall be scraped off. What do you say to that ?’ Bhai Taru Singh replied, ‘That will be very good of you, indeed. Kill me in any manner that you like. Be quick. I am eager to join my martyred brethren at the feet of the Almighty and All-loving Father.’

Scalp Scraping and Martyrdom of Bhai Taru Singh

Zakriya Khan gave the orders. Bhai Taru Singh was taken to the Nakhas, outside the Delhi gate. Thousands had been butchered there in the near past. A shoemaker was ordered to scrape off Bhai Taru Singh’s scalp. Bhai Taru Singh stood through the ordeal bravely. He went on reciting Japji and repeating the name of God. The scalp with the hair intact was scraped off. It was thrown before him. He bowed, and thanked God and the Guru. He was thankful that his hair had not been cut. After that, he was taken back to prison. The tortures were repeated. After a few days, he let his soul fly from his body and go to the feet of the All-loving Father. This happened on the 1st of July 1745.

His torturer, Zakriya Khan, had died a few hours before him, after having borne intense suffering. He had an attack of kidney pain. He could not pass urine. His abdomen swelled up till breathing became difficult. In this hour of terrible suffering, he thought within himself, ‘I have put a saintly, innocent person to horrible tortures. Maybe my agony is due to that act of mine.’ He sent a messenger to Bhai Taru Singh, asking for forgiveness. Bhai Taru Singh said, ‘I have no ill-will against him. All happens as willed by God. As far as I am concerned, he is forgiven. But he will have to render an account of his doings. The inmates of hell are waiting to welcome him.’ As soon as these words were spoken, Zakriya Khan was able to pass urine. His abdomen subsided. His pain was gone. But he died a few hours before Bhai Taru Singh’s soul was released from his body.

A Tribute to Bhai Taru Singh Ji

ਸ਼ਹੀਦ ਕੀ ਜੋ ਮੌਤ ਹੈ ਵੁਹ ਕੌਮ ਦੀ ਹਯਾਤ ਹੈ।
ਹਯਾਤ ਤੋ ਹਯਾਤ ਹੈ ਮੌਤ ਭੀ ਹਯਾਤ ਹੈ।
ਜਿੱਥੇ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਸੀ ਵਸਦਾ, ਪੂਹਲਾ ਪਿੰਡ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਭਾਈ।
ਨਹੀ ਸੀ ਸਿਰ ਤੇ ਸਾਇਆ ਬਾਪ ਦਾ, ਇੱਕ ਭੈਂਣ ਤੇ ਬੁੱਢੜੀ ਮਾਂ ਭਾਈ।
ਆਏ ਗਏ ਦੀ ਸੇਵਾ ਧਰਮ ਉਸ ਦਾ, ਦਿਲ ਅੰਦਰ ਪਿਆਰ ਦੀ ਥਾਂ ਭਾਈ।
ਦਿੱਲ ਸਭ ਦੇ ਪਿਆ ਉਹ ਠਾਰਦਾ, ਠੰਡੀ ਬੋਹੜ ਵਰਗੀ ਉਸ ਦੀ ਛਾਂ ਭਾਈ।
ਸਲਮਾ ਧੀ ਸੀ ਮਾਛੀ ਰਹੀਮ ਦੀ, ਜ਼ਾਫ਼ਰ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਲਈ ਸੀ ਕਰ ਅਗਵਾ।
ਬੁੱਢਾ ਬਾਪ ਸੀ ਤਰਲੇ ਮਾਰਦਾ, ਉਹਨੂੰ ਭਾਵੇ ਨਾ ਹੁਣ ਠੰਡੀ ਤੱਤੀ ਹਵਾ।
ਉਹ ਪਿੰਡ ਪੂਹਲੇ ਆ ਗਿਆ, ਹੱਥ ਬੰਨ ਕਰੇ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅੱਗੇ ਦਵਾ।
ਸਿੰਘਾਂ1 ਮੈਂ ਓਟ ਟਕਾਈ ਪੰਥ ਦੀ, ਮੇਰੀ ਇੱਜ਼ਤ ਜ਼ਾਫ਼ਰ ਖ਼ਾਂ ਤੋਂ ਲਵੋ ਬਚਾ।
ਸੁਣ ਕੇ ਵਾਰਤਾ ਬੁੱਢੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਦੀ, ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਗਿਆ ਜੰਗਲ ਨੂੰ ਧਾ।
ਉਹਨੇ ਜਾ ਕੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਦਸਿਆ, ਪਾਪੀ ਜ਼ਾਫ਼ਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜ਼ੁਲਮ ਕਮਾ ।
ਸਿੰਘਾ ਝੱਟ ਅਰਦਾਸਾ ਸੋਧਿਆ, ਜਦ ਉਹਨਾਂ ਲੰਗਰ ਲਿਆ ਸੀ ਖਾ ।
ਸਿੰਘ ਤੁਰ ਪਏ ਪੱਟੀ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ, ਮਾਛੀ ਲਿਆ ਸੀ ਘੋੜੇ ਮਗਰ ਬੈਠਾ।
ਸਿੰਘ ਪੁੱਜ ਗਏ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ, ਲਿਆ ਜਾਫ਼ਰ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਕੁੰਡਾ ਖੜਕਾ।
ਉੱਥੇ ਚਲੀ ਖੂਬ ਕਿਰਪਾਨ ਸੀ, ਸਿੰਘਾਂ ਦਿੱਤੇ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਝਟਕਾ।
ਭੋਰੇ ਵਿਚੋ ਪਾਪੀ ਕੱਢਿਆ, ਸਿੰਘਾਂ ਲਿਆ ਸਾਫਾ ਗਲ ਜ਼ਾਲਮ ਦੇ ਪਾ।
ਸਿੰਘਾਂ ਸਿਰ ਪਾਪੀ ਦਾ ਵੱਢ ਕੇ, ਧੀ ਮਾਛੀ ਦੀ ਸਲਮਾ ਲਈ ਬਚਾ।
ਸਿੰਘਾਂ ਬਾਜੀ ਸਿਰ ਦੀ ਲਾ ਕੇ ਧਰਮ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਅਲਬਾ ਲਈ ਬਚਾ।
ਮਾਛੀ ਲੱਖ ਸ਼ੁਕਰ ਗੁਜਾਰੇ ਸਿੰਘਾਂ, ਧੀ ਲੈ ਪਿਆ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਰਾਹ।
ਫ਼ਲ ਕੀਤੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਜਾਫ਼ਰ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ, ਰਾਠੀ ਸਿੰਘ ਗਏ ਜੰਗਲ ਸੀ ਆ।
ਅੱਜ ਤੀਕ ਲੋਕੀ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਜੀ , ਜਸ ਰਹੇ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਗਾ।
ਚੁਗਲ ਚੁਗਲੀ ਤੋਂ ਨਹੀ ਬਾਜ ਆਉਦੇ, ਆਖ਼ਰ ਆਪਣਾ ਵਾਰ ਚਲਾ ਦਿੱਤਾ।
ਨਿਰੰਜਣੀਆ ਪਾਪੀ ਲਾਹੋਰ ਪੁੱਜਾ, ਜ਼ਕਰੀਏ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਤਾਈਂ ਭੜਕਾ ਦਿੱਤਾ।
ਕਹੇ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖ਼ਾਨ ਜੀ ਗ਼ਦਰ ਪਾਇਆ, ਤੁਹਾਡਾ ਰੋਹਬ ਭੁੱਲਾ ਦਿੱਤਾ।
ਜੱਥੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਉਹਦੇ ਪਾਸ ਆਉਦੇ, ਉਹਨੇ ਲੁੱਟ ਦਾ ਆਲਮ ਮਚਾ ਦਿੱਤਾ।
ਚੁਗਲੀ ਸੁਣ ਕੇ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗੀ, ਕਹਿੰਦਾ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਲਿਆਓ ਏਥੇ।
ਰਤੀ ਭਰ ਨਹੀ ਕੋਈ ਰਹਿਮ ਕਰਨਾ, ਬੰਨ ਮੁਸ਼ਕਾਂ ਉਹਨੂੰ ਮੰਗਵਾਓੇ ਏਥੇ।
ਤੁਹਾਡੇ ਰਾਹ ਦਾ ਜੇ ਕੋਈ ਬਣੇ ਰੋੜਾ, ਸਿਰ ਉਸ ਦਾ ਭੰਨ ਲਿਆਓ ਏਥੇ।
ਜੇ ਕਰ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨਾ ਈਨ ਮੰਨੇ, ਬੰਂਨ ਬੱਕਰੇ ਵਾਂਗ ਉਹਨੂੰ ਝਟਕਾ ਏਥੇ।
ਕਿਹਾ ਜ਼ਕਰੀਏ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਤਾਈਂ, ਛੱਡ ਸਿੱਖੀ ਤੇ ਐਸ਼ ਕਮਾ ਸਿੰਘਾ ।
ਕੀ ਲੈਣਾ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸਿੰਘ ਬਣਕੇ, ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਕਲਮਾਂ ਮੋਮਨ ਅਖਵਾ ਸਿੰਘਾ ?
ਡੋਲੇ ਹੂਰਾਂ ਦੇ ਲੈ ਤੇ ਮਾਣ ਮੋਜਾਂ, ਰੁਤਬਾ ਰਾਜ ਦਾ ਤੂੰ ਉੱਚਾ ਪਾ ਸਿੰਘਾ ।
ਜੇ ਕਰ ਮੰਨੀ ਨਾ ਤੂੰ ਗੱਲ ਮੇਰੀ, ਮੈਂ ਦੇਵਾਂ ਬੱਕਰੇ ਵਾਂਗ ਝਟਕਾ ਸਿੰਘਾ ।
ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗਰਜ਼ ਕੇ ਕਿਹਾ ਅੱਗੋ, ਐਵੇਂ ਉੱਡ ਨਾ ਗੈਸੀ ਗੁਬਾਰਿਆ ਉਏ।
ਡਿੱਗ ਕੇ ਧਰਤ ਤੇ ਤੂੰ ਗਰਕ ਹੋਣਾ, ਟੀਸੀ ਚੜਿਆ ਐਡੇ ਚੁਬਾਰਿਆ ਉਏ।
ਤੇਰਾ ਜੱਗ ਤੋਂ ਨਾਮੋ ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਟਣਾ, ਕਾਹਦਾ ਮਾਣ ਕਰੇ ਹੰਕਾਰਿਆ ਉਏ।
ਤੈਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਜਦੋ ਨੇ ਬਾਜ਼ ਪੈਣੇ, ਜਾਣਾ ਪਲਾਂ ਅੰਦਰ ਤੂੰ ਵੀ ਮਾਰਿਆ ਉਏ।
ਅੱਖ਼ਾਂ ਲਾਲ ਕਰਕੇ ਕਿਹਾ ਜ਼ਕਰੀਏ ਨੇ, ਮਾਰ ਜੁੱਤੀਆਂ ਕੇਸ ਲਾਹ ਦਿਆਂਗਾ।
ਜੇ ਮੰਨੀ ਨਾ ਸਿੰਘਾ ਤੂੰ ਈਦ ਮੇਰੀ, ਚਾੜ ਚੜਖੜੀ ਮਜ਼ਾ ਚਿਖਾ ਦਿਆਂਗਾ।
ਜਿਹੜੇ ਕੇਸਾਂ ਦਾ ਸਿੰਘਾ ਮਾਣ ਤੈਨੂੰ, ਸਣੇ ਖੋਪਰੀ ਇਹ ਕਟਵਾ ਦਿਆਂਗਾ।
ਦੁਨੀਆਂ ਵੇਖੇਗੀ ਐਸੀ ਮੌਤ ਮਾਰਾ ,ਤੇਰਾ ਨਾਮੋ ਨਿਸ਼ਾਨ ਮਿਟਾ ਦਿਆਂਗਾ।
ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੜਕ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, ਕਿਹੜਾ ਮੂੰਹ ਲੈ ਦਰਗਾਹ ਜਾਵੇਗਾ ਤੂੰ।
ਦੋ ਜਹਾਨ ਦੀ ਤੈਨੂੰ ਫ਼ਿਟਕਾਰ ਪੈਣੀ, ਕਾਲਖ ਮੱਥੇ ਤੇ ਦੁਸ਼ਟਾ ਲਗਵਾਏਗਾ ਤੂੰ।
ਜਿਹੜੇ ਰਾਜ ਦਾ ਪਿਆ ਮਾਣ ਕਰਦਾ, ਬੇੜ੍ਹਾ ਇਸ ਦਾ ਗਰਕ ਕਰਵਾਏਗਾ ਤੂੰ।
ਸਿਦਕ ਮੇਰਾ ਤੈਥੋਂ ਟੁਟਣਾ ਨਹੀ, ਸਿਰ ਜੁੱਤੀਆਂ ਖਾਲਸੇ ਦੀਆਂ ਖਾਏਗਾ ਤੂੰ।
ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਰਾ ਨਾ ਈਨ ਮੰਨੀ, ਦੁਸ਼ਟਾਂ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਭਾਬੜ ਮਚਾ ਦਿੱਤਾ।
ਚੜਖੜੀ ਚਾੜ ਕੋਹਿਆ ਸੀ, ਫ਼ਿਰ ਰੱਬੀ ਨਾਲ ਖੋਪਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲਾਹ ਦਿੱਤਾ।
ਧਰਤੀ ਕੰਬੀ ਤੇ ਅਕਾਸ਼ ਵੀ ਡੋਲਿਆ ਸੀ, ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਕਹਿਰ ਸੀ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ।
ਐਨਾ ਜੁਲਮ ਕਰਕੇ ਰੱਜਿਆ ਨਾ, ਜਖ਼ਮੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਸੁਟਵਾ ਦਿੱਤਾ।
ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਹੋਇਆ, ਫ਼ਿਰ ਕੁਦਰਤ ਆਪਣਾ ਰੰਗ ਵਿਖਾ ਦਿੱਤਾ।
ਜ਼ਾਲਮ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ ਐਸਾ ਵਖ਼ਤ ਪਾਇਆ, ਉਹਨੂੰ ਬੰਨ ਪੇਸ਼ਾਬ ਦਾ ਪਾ ਦਿੱਤਾ।
ਕਿਸੇ ਦਵਾ ਦਾਰੂ ਦਾ ਨਾ ਅਸਰ ਹੋਇਆ, ਸੋਚਾਂ ਵਿਚ ਸੀ ਐਸਾ ਪਾ ਦਿੱਤਾ।
ਅੰਤ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਪਾਪੀ ਸ਼ਰਨ ਆਇਆ, ਉੱਚਾ ਸਿਰ ਉਹਦਾ ਝੁਕਾ ਦਿੱਤਾ।
ਤਾਰੁ ਸਿੰਘ ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਹੋਇਆ, ਲੋਕੀ ਉਂਗਲਾਂ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਲੱਗੇ।
ਜ਼ਕਰੀਏ ਖ਼ਾਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ਾਬ ਦਾ ਬੰਨ ਪਿਆ, ਦੁਸ਼ਟ ਫ਼ਿਰ ਪਛਤਾਉਣ ਲੱਗੇ।
ਪਾਪੀ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਲਏ ਤਰਲੇ, ਜੰਬਰ ਸੁਬੇਗ ਸਿੰਘ ਖਾਲਸੇ ਪਾਸ ਅਉਣ ਲੱਗੇ।
ਫ਼ਿਰ ਖਾਲਸੇ ਬੈਠ ਗੁਰਮਤਾ ਕੀਤਾ, ਜੋੜਾ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮੰਗਵਾਉਣ ਲੱਗੇ।
ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੁਬੇਗ ਸਿੰਘ ਤਾਂਈ, ਸੁਨੇਹਾ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਪਹੁੰਚਾ ਦੇਵੋ।
ਜਿਹੜੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਦੇ ਉਸ ਅੰਬਾਰ ਲਾਏ, ਉਹ ਵੀ ਗਿਰਾ ਦੇਵੋ।
ਕਤਲੇਆਮ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਬੰਦ ਕਰਕੇ, ਖੂਨੀ ਚੜਖੜੀਆਂ ਵੀ ਸਭ ਪੁਟਵਾਂ ਦੇਵੋ।
ਜ਼ੁਲਮ ਸਿੰਘਾਂ ਤੇ ਪੈਣੇ ਹੁਣ ਬੰਦ ਕਰਨੇ, ਸੰਗਲ ਗੁਲਾਮੀ ਵਾਲੇ ਵੀ ਲਾਹ ਦੇਵੋ।
ਈਨਾਂ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਮਂੰਨੀਆਂ ਸੀ, ਉਹਨੇ ਸ਼ਾਹੀ ਹੁਕਮ ਫ਼ੁਰਮਾ ਦਿੱਤੇ।
ਖਾਨ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਦੇ ਜੋ ਅੰਬਾਰ ਲਾਏ, ਉਹ ਵੀ ਤਰੁੰਤ ਗਿਰਵਾ ਦਿੱਤੇ।
ਚੜਖੜੀਆਂ ਪੁੱਟਣ ਦੇ ਹੁਕਮ ਕੀਤੇ, ਸੰਗਲ ਕੈਦੀਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲਾਹ ਦਿੱਤੇ।
ਤੋਬਾ ਮੇਰੀ, ਮੈਂ ਨਹੀ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਦਾ, ਐਸੇ ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਸੀ ਲਾ ਦਿੱਤੇ।
ਆਖ਼ਰ ਜੋੜਾ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲੈ ਆਂਦਾ, ਸਿਰ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਆਣ ਵਰਾਉਣ ਲੱਗੇ।
ਜਦ ਛਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਸਿਰ ਵੱਜੇ, ਕਤਰੇ ਪੇਸ਼ਾਬ ਦੇ ਆਉਣ ਲੱਗੇ।
ਜਲਦੀ ਕਰੋ ਛੇਤੀ ਹੋਰ ਮਾਰੋ, ਖ਼ਾਨ ਅਹਿਲਕਾਰਾਂ ਦੇ ਤਾਈਂ ਫ਼ੁਰਮਾਉਣ ਲ਼ੱਗੇ।
ਛਿੱਤਰ ਖਾ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋਇਆ, ਏਧਰ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਚਾਲਾ ਪਾਉਣ ਲੱਗੇ।
ਹੰਕਾਰੀ ਖਾਨ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋਇਆ, ਬੋਲ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਵੀ ਆਪਣਾ ਪੁਗਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਜੁਤੀਆਂ ਖਾਂਦਾ ਖਾਨ ਗਿਆ ਨਰਕੀ, ਟਿਕੇ ਬਦੀਆਂ ਨੇ ਮੱਥੈ ਲਗਵਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਧਰਮੀਆਂ ਦੀ ਸਾਰੇ ਜੈ ਜੈ ਕਾਰ ਹੁੰਦੀ, ਰੁਤਬਾ ਸ਼ਹੀਦ ਦਾ ਉਹ ਪਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਧਰਮੀ ਸਿਦਕ ਤੋਂ ਡੋਲਿਆ ਨਾ, ਸਿੱਖੀ ਕੇਸਾਂ ਸਵਾਸਾਂ ਨਾਲ ਨਿਭਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਜਿਹਨੇ ਖਾਲਸੇ ਨਾਲ ਵੈਰ ਕੀਤਾ, ਸਿੰਘਾਂ ਮਜ਼ਾ ਉਸ ਨੂੰ ਤਰੁੰਤ ਚਿਖਾ ਦਿੱਤਾ।
ਜਿਹਨੇ ਪਾਈ ਭਾਜੀ ਇੱਕੀਆਂ ਦੀ, ਇੱਕਤੀ ਪਾ ਕੇ ਹਿਸਾਬ ਮੁਕਾ ਦਿੱਤਾ।
ਸ਼ਰਨ ਆਏ ਦੀ ਖਾਲਸੇ ਲਾਜ ਰੱਖੀ, ਮਾਣ’ਢਿੱਲੋਂ” ਦਾ ਹੋਰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ।
ਸਿਰ ਦਿੱਤੇ ਪਰ ਸਿਦਕ ਨਾ ਮੂਲ ਹਾਰੇ, ਨਾਮ ਕੌਮ ਦਾ ਹੋਰ ਚਮਕਾ ਦਿੱਤਾ

• Poem By ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਤਰਨਤਾਰਨ